به گزارش اقتصادنگار به نقل از ایسنا، بر اساس داده‌های سازمان هواشناسی، میزان بارندگی‌های کشور از ابتدای سال آبی جاری ۲۰۹ میلیمتر بوده که در مقایسه با میانگین بارش‌های ۲۱۵.۳ میلیمتری بلندمدت ۲.۹ درصد کاهش داشته است، این درحالیست که میزان بارش‌های تجمعی کشور از ابتدای اردیبهشت‌ماه تاکنون ۸۴.۸ میلیمتر ثبت شده است، بنابراین میزان بارندگی‌های ۵۳.۳ میلیمتری این بازه زمانی در بلندمدت نشان‌دهنده افزایش ۵۹ درصدی بارندگی‌های اردیبهشت‌ماه نسبت به میانگین بلندمدت است.
بر اساس نمودار پایین، میزان تامین بارندگی‌ها از ابتدای سال آبی جاری تاکنون نسبت به میانگین بلندمدت در استان‌های سمنان، قزوین، تهران، خراسان رضوی، البرز، فارس، چهارمحال و بختیاری، گیلان، آذربایجان شرقی، قم، زنجان، لرستان، هرمزگان، مرکزی، آذربایجان غربی، کهگیلویه و بویراحمد، اردبیل، بوشهر، کرمان و خراسان شمالی کاهشی و میزان تامین بارندگی‌ها در مازندران، اصفهان، گلستان، همدان، کردستان، خوزستان، ایلام، کرمانشاه، خراسان جنوبی، یزد و سیستان و بلوچستان افزایشی بوده است.
همچنین بر اساس نمودار زیر، در اردیبهشت‌ماه سال جاری نسبت به بلندمدت استان‌های آذربایجان‌های شرقی و غربی، اردبیل، قزوین و سمنان بارش‌های کمتری دریافت کردند اما در تهران، قم، سیستان و بلوچستان، البرز، زنجان، خراسان شمالی، گیلان، مرکزی، خراسان رضوی، اصفهان، یزد، همدان، کرمان، گلستان، چهارمحال و بختیاری، هرمزگان، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، مازندران، لرستان، کردستان، خراسان جنوبی، خوزستان، بوشهر، کرمانشاه و ایلام بارندگی‌های بیشتری نسبت به میانگین بلندمدت ثبت شده است.
بارش‌های سال جاری به میانگین بلندمدت نزدیک شده است
محسن موسوی خوانساری – فعال حوزه آب – در گفت‌وگو با ایسنا، با توجه به بارندگی‌های اخیر و اطلاعات سازمان هواشناسی کشور مبنی بر افزایش بارندگی‌های سال جاری اظهار کرد: بارندگی‌های رخ داده در سال جاری، به بارش‌های نرمال کشوری نزدیک شده و تنها حدود ۳ درصد نسبت به بارش‌های نرمال بلندمدت کشوری کمتر است و بعد از چندین‌سال خشکسالی و کم‌بارشی پیاپی که از میزان بارش نرمال بسیار فاصله گرفته بودیم حالا به این میزان رسیده‌ایم که تنها حدود ۳ درصد با میزان نرمال فاصله داریم.
تاثیر متفاوت بارندگی‌ها بر حوضه‌های آبریز کشور
وی با تاکید بر اینکه تاثیر این بارندگی‌ها بر کشاورزی کشور باید مناسب با هر حوضه آبریز بررسی شود، گفت: به طور متوسط نمی‌توان گفت که بارندگی‌ها در تمام نقاط کشور بر کشاورزی تاثیر بسیار مثبت داشته! در منطقه قزوین، تهران و البرز شرایط بسیار نامناسب است و در این مناطق، بارندگی‌ها ۳۰ درصد کمتر از نرمال است. کشاورزی در قزوین که مناطقی برای کشت دیم دارد، شاهد تاثیرات مثبت بارندگی نیستیم و حتی کشت دیم در قزوین با خطر مواجه است. این درحالیست که در برخی مناطق همچون ایلام و کرمانشاه، شرایط بسیار خوب شده و بارندگی‌ها تاثیرات مثبتی بر کشاورزی این مناطق گذاشته است.
وضعیت مناسب حوضه دریاچه ارومیه و رودخانه ارس
این کارشناس آب و تجهیزات آبیاری ادامه داد: وضعیت بارندگی در حوضه دریاچه ارومیه و حوضه روخانه ارس بسیار خوب بوده و ما انتظار سال خوبی را از نظر جریان آب در تالاب‌ها و هم از نظر کشاورزی دیم در آن منطقه داریم. در مناطق کردستان، آذربایجان و حتی آذربایجان شرقی وضعیت مناسبی به لحاظ بارندگی‌ها وجود دارد و ما می‌توانیم امیدوار باشیم.
مصرف آب کشاورزی در حوضه دریاچه ارومیه ۳ برابر بیش از استاندارد تعیین شده
وی افزود: به‌طور کلی اگر بخواهیم تاثیرات این بارندگی‌ها را بر کشاورزی بررسی کنیم، این نکته بسیار قابل توجه است که مصرف آب ما بسیار بالا است چراکه به‌طور مثال در حوضه دریاچه ارومیه باید تنها ۲۰۰ هزار هکتار کشاورزی انجام می‌شد اما امروزه این میزان به ۶۰۰ هزار هکتار رسیده و این به معنای افزایش سه برابری مصرف آب است. اتکا به مشاغل آب‌بر همچون کشاورزی در کشور ما بسیار زیاد است، در حالی که کشور ما یک سوم بارندگی‌های کشور را دارد و شرایط مناسبی برای اتکا به کشاورزی ندارد بنابراین ما باید در مشاغل کم‌آب بری همچون گردشگری سرمایه‌گذاری می‌کردیم به همین دلیل نتیجه می‌گیریم که اگر یک سال هم بارندگی‌ها خوب و شرایط آب و هوا مناسب باشد، باز هم نمی‌توان کم‌بارشی‌ها و کمبود آب‌های گذشته را جبران کرد.
بارندگی‌ها می‌تواند مصرف بیش از ۱۵۰ میلیارد مترمکعب آب را جبران کند؟
موسوی خوانساری تصریح کرد: طی چهار دهه گذشته بیش از نیمی از آب‌های تجدیدپذیر خودمان که متعلق به نسل‌های آینده بوده را برای بخش کشاورزی مصرف کرده‌ایم. جبران این مقدار آب که بیش از ۱۵۰ میلیارد متر مکعب است، غیرممکن است. اینکه طی یک سال آبی بارندگی‌ها مناسب بوده و جبران مصرف‌های بی‌رویه گذشته را می‌کند یک اشتباه است. با توجه به شرایط بارندگی‌های گذشته و میزان مصرفی که داشته‌ایم حتی اگر وارد ترسالی نیز شویم باید یک دوره ریاضت آبی داشته باشیم تا شرایط بهبود یابد.
لزوم ۱۰ سال ریاضت آبی برای جبران کم‌آبی‌ها
وی ادامه داد: از طرف اتاق بازرگانی که اوایل اردیبهشت جلسه حمکرانی آب برگزار و پیشنهاد شد که ۱۰ سال دوره ریاضت آبی داشته باشیم. آب باید بسیار کم مصرف شود. در سند امنیت غذایی، مصرف آب کشاورزی تا سال ۱۴۱۱ باید ۳۰ درصد کاهش یابد، یعنی یک سوم کاهش یابد. در سند نقشه راه وزارت نیرو نیز به این موضوع تاکید شده است.
این کارشناس تاکید کرد: این بارندگی‌ها شاید بتواند به‌صورت مقطعی به کشاورزی کمک کند اما برای یک برنامه‌ریزی بلندمدت تاثیرمثبتی ندارد و به هیچ وجه نمی‌تواند خسارت وارد شده به آبخوان‌ها، آب‌های زیرزمینی و آب‌های سطحی را جبران کند.
بر اساس آخرین آمارهای موجود در سایت هواشناسی- مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی- از ابتدای سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ تا دهم اردیبهشت‌ماه بیشترین میزان تنش کشاورزی کشت آبی در استان‌های بوشهر، فارس، یزد، خراسان جنوبی، هرمزگان، اصفهان، سمنان، سیستان و بلوچستان
بر اساس نموداری دیگر نیز درصد تنش کشاورزی کشت دیم در استان‌های کشور بر اساس شاخص ASI از ابتدای سال زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ تا دهم اردیبهشت‌ماه بررسی شده است که طبق اطلاعات موجود در آن، استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر، یزد، فارس، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، تهران، گلستان، سمنان، اصفهان و مازندران تنش‌هایی را در زمینه کشاورزی کشت دیم تجربه می‌کنند که در نمودار زیر به‌صورت تفکیک شده قابل بررسی است.
افزایش سطح ذخایر آبی توسط بارندگی‌های اخیر
همچنین علی شورورزی نیز در گفت و گو با ایسنا، درباره بارندگی‌های اردیبهشت‌ماه و تاثیر آن بر کشاورزی اظهار کرد: بارندگی‌هایی که به شکل تگرگ هستند، خسارت زیادی به همراه دارند حتی می‌توان گفت که هیچ نفعی ندارند چرا که به‌طور مثال ۶۰ درصد مزارع پسته را نابود کرده‌اند و مزارع زراعی دیگر را نیز تا ۷۰ درصد دچار آسیب کرده‌اند، اگر این شرایط تداوم داشته باشد باقی محصولات را نیز از بین خواهد برد.
وی افزود: با توجه به اینکه الان در فصل برداشت گندم هستیم، بارندگی‌های بیش از حد و سیل‌آسا می‌تواند برای محصولات خطرناک باشد. یا کاشت صیفی‌جاتی همچون گوجه که فصل کاشت آن‌ها است به تعویق می‌افتد اما نکته مهم این است که در تامین آب ذخیره سدها و بندهای خاکی که زده شده نقش مثبت و تاثیرگذاری دارند. این بارش‌های اردیبهشت‌ماه اگر در اسفندماه و فروردین‌ماه رخ می‌داد تاثیرگذاری بسیار بیشتری نیز داشت اما در حال حاضر به ذخایر آبی کمک می‌کند.
این فعال کشاورزی تاکید کرد: این بارندگی‌ها کمک می‌کند که سطح رطوبت و سطح ذخایر آبی افزایش یابد، درست است که به محصولات فعلی که در سطح زمین هستند آسیب می‌زند، اما برای محصولات تابستانه و… بسیار مناسب است. این بارندگی‌ها برای کشت دیم بسیار مناسب بوده چرا که کشت دیم از کشت آبی عقب است و دیرتر به ثمر می‌رسد؛ بنابراین بارندگی‌ها بسیار به کشت دیم کمک می‌کند و انتظار داریم که کشت دیم امسال شرایط بسیار بهتری داشته باشد.
