امضای این قرارداد نقطه عطفی در همکاری‌های تجاری و اقتصادی دوجانبه و منطقه‌ای دو کشور همچنین تسهیل همکاری‌های راهبردی بین ایران و هند محسوب می‌شود. از اهداف کلان انعقاد این قرارداد که در نتیجه مذاکرات کارشناسی و تخصصی گروه کاری مشترک حاصل شده است، می‌توان به تشریک مساعی دو کشور در عملیاتی کردن اهداف موافقتنامه بین‌المللی حمل‌ونقل در کریدور شمال جنوب، موافقتنامه ترانزیتی سه جانبه ایران، هند و افغانستان با محوریت بندر چابهار و توسعه همکاری‌های ترانزیتی و حمل‌ونقل چندوجهی بین ایران و هند در منطقه آسیای مرکزی در چهارچوب اهداف همکاری‌های راهبردی هند و آسیای میانه اشاره کرد.
تقویت و تسهیل همکاری‌های ترانزیتی هند و افغانستان از طریق ایران، توسعه محور شرق و سواحل مکران، توسعه همکاری‌های منطقه‌ای ایران، هند و روسیه برای سرمایه‌گذاری‌های مشترک در تکمیل زیربناهای منطقه‌ای حمل‌ونقل و ترانزیت، از اهداف دیگر این قرارداد است.
روزی تاریخی برای بخش دریایی
دولت هند به رهبری نارندرا مودی نیز اعلام کرد که هند روز دوشنبه قراردادی ۱۰ ساله با ایران برای توسعه و بهره‌برداری از بندر چابهار ایران امضا و روابط خود را با این کشور استراتژیک خاورمیانه تقویت کرد. هند با توسعه بندر چابهار به‌عنوان راهی برای حمل کالا به ایران، افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی است.
به نقل از خبرگزاری هند، روز دوشنبه، روزی تاریخی برای بخش دریایی منطقه است زیرا هند و ایران این توافقنامه بلندمدت را در مورد بندر چابهار امضا کردند که نویدبخش عصر جدیدی از تجارت و همکاری‌های دریایی و همچنین حمل‌ونقل است. با توجه به ادامه سرمایه‌گذاری هند در بندر چابهار، کارایی و ظرفیت آن بیشتر خواهد شد و تعهد هند به توسعه اقتصادی منطقه را تقویت می‌کند.
به‌عنوان بخشی از این توافق، هند تجهیزات مختلف مورد نیاز برای گسترش عملیات در بندر ازجمله دستگاه‌های حمل‌ونقل، لیفتراک و غیره را تهیه خواهد کرد. در بیانیه وزارت کشتیرانی هند آمده است که این توافق راه را برای افزایش فرصت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری هموار می‌کند و می‌تواند توسعه اقتصادی هند را تقویت کند.
سورباناندا سونوال -وزیر بنادر، کشتیرانی و آبراهه‌های هند- پس از امضای این توافق گفت: اهمیت بندر چابهار از نقش مجرای صرف بین هند و ایران فراتر رفته و به‌عنوان شریان تجاری حیاتی برای اتصال هند به افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی عمل می‌کند. این پیوند راه‌های جدیدی را برای تجارت باز کرده و انعطاف‌پذیری زنجیره تامین را در سراسر منطقه تقویت کرده است.
ارزش قرارداد
به نقل از ایندیا، مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی ایران گفته است که بر اساس این قرارداد، ایندیا پورت گلوبال لیمیتد حدود ۱۲۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری خواهد کرد و ۲۵۰ میلیون دلار دیگر نیز برای تامین مالی خواهد داشت که ارزش قرارداد را به ۳۷۰ میلیون دلار می‌رساند.
یک مقام دولت هند هم گفت که ایندیا پورت گلوبال لیمیتد برای اولین بار در پایان سال ۲۰۱۸ عملیات بندر را بر عهده گرفت و از آن زمان تاکنون ترافیک کانتینری بیش از ۹۰هزار TEU و محموله‌های فله و عمومی بیش از ۸.۴ میلیون تن را اداره کرده است.
این مقام مسئول افزود: در مجموع ۲.۵ میلیون تن گندم و ۲۰۰۰ تن حبوبات از هند از طریق بندر چابهار به افغانستان ارسال شده است. با امضای این قرارداد، پایه‌های مشارکت بلندمدت هند در چابهار را بنا نهادیم.
اهمیت استراتژیک
بندر چابهار که در استان سیستان و بلوچستان در سواحل جنوب غربی ایران است، در نقطه مهمی با دسترسی آسان از سواحل غربی هند قرار دارد. بندر کاندلا در گجرات نزدیکترین بندر به آن با ۵۵۰ مایل فاصله دریایی است، در حالی که فاصله بین چابهار و بمبئی ۷۸۶ مایل دریایی است و از سال ۲۰۱۹، این بندر بیش از ۸۰هزار واحد معادل ۲۰ فوت (TEU) ترافیک کانتینری و بیش از هشت میلیون تن محموله فله و عمومی را جابجا کرده است.
سونوال افزود: امضای این قرارداد تاثیر چند برابری بر دوام و دیده شدن بندر چابهار خواهد داشت. به گفته وی، چابهار نه تنها نزدیکترین بندر ایران به هند است، بلکه از نظر دریایی نیز بندر عالی است.
هند با پروژه بندر چابهار به تقویت تجارت منطقه‌ای به ویژه برای اتصال خود به افغانستان دست می‌یابد. هند و ایران این بندر را به‌عنوان مرکز کلیدی کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب (INSTC) پیش‌بینی کرده‌اند. INSTC پروژه حمل‌ونقل چند حالته به طول ۷۲۰۰ کیلومتر برای جابجایی کالا بین هند، ایران، افغانستان، ارمنستان، آذربایجان، روسیه، آسیای مرکزی و اروپاست.
وزارت امور خارجه ۱۰۰ کرور روپیه برای بندر چابهار برای سال ۲۰۲۴-۲۰۲۵ اختصاص داده است که بر تمرکز هند بر پروژه های ارتباطی با ایران تاکید دارد. هدف این است که چابهار را با کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب (INSTC) پیوند دهیم و مسیری را از هند به روسیه از طریق ایران ایجاد کنیم. این بندر مسیر جایگزین برای رسیدن به افغانستان و آسیای مرکزی به هند ارائه می‌دهد.
انتظار معاملات بندری بیشتر
هند به دنبال تقویت حضور خود در زیرساخت‌های کلیدی در مسیر عبور از خلیج فارس است. هند برای سال ۲۰۲۳، هند ۱۳هزار و ۲۸۲ TEU جابجایی محموله در پایانه شهید بهشتی را در نظر گرفت که از ۳۰۹۶ TEU در سال ۲۰۲۲ افزایش یافته است.
کارشناسان می‌گویند اگر بندر به شبکه ریلی متصل شود، مقدار محموله ممکن است به میزان قابل توجهی افزایش یابد. هند در ساخت خط راه‌آهن چابهار – زاهدان به طول ۷۰۰ کیلومتر نیز مشارکت دارد. تفاهم امه‌ای بین IRCON شرکت راه آهن هند و شرکت ساخت و توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل راه آهن ایران (CDTIC) در سال ۲۰۱۶ برای ساخت پروژه راه‌آهن چابهار – زاهدان به امضا رسید.
هند برنامه‌های سرمایه‌گذاری عمده‌ای در ایران دارد که عمدتا در اطراف بندر چابهار متمرکز شده است، زیرا به هند مزیت استراتژیک نسبت به چین و پاکستان می‌دهد و حدود ۱۷۰ کیلومتر با بندر گوادر پاکستان فاصله دارد. در بودجه اتحادیه برای سال مالی ۲۲، وزارت دارایی ۱۰۰ کرور روپیه برای توسعه بندر چابهار اختصاص داد.
